Datganiad caethwasiaeth fodern

Cyflwyniad

Mae’r datganiad hwn wedi ei gynllunio i fodloni gofynion rhan 6 adran 54 o’r Ddeddf Caethwasiaeth Fodern (2015) ac mae’n rhan o’n hymrwymiad i ‘Cod Ymarfer ar Gyflogaeth Foesegol mewn Cadwyni Cyflenwi’ Llywodraeth Cymru a Safon Sicr Coetiroedd y Deyrnas Unedig.

Fel y corff mwyaf a noddir gan Lywodraeth Cymru, rydym yn cynnal ein hunain i’r safonau uchaf o ymddygiad moesegol yn ein holl weithgareddau ac rydym wedi ymrwymo i welliant parhaus. Nid yw Cyfoeth Naturiol Cymru yn cymryd rhan mewn arferion masnachu pobl, caethwasiaeth na llafur gorfodol, nac yn cymeradwyo’r arferion hynny.

Trwy ein cynllun corfforaethol a deddfwriaeth fel Deddf Caethwasiaeth Fodern, Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol a Deddf Partneriaeth Gymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus, ein huchelgais yw gweld natur a phobl yn ffynnu gyda’i gilydd ac mae ein gwerthoedd wrth wraidd pwy ydym ni fel sefydliad. Mae’n fraint inni wasanaethu pobl Cymru drwy fyw ein gwerthoedd:

• Perthyn: rydym yn gwerthfawrogi ein perthynas ddofn â thir a dŵr, a natur a chymunedau Cymru ac rydym yn creu partneriaethau ystyrlon
• Beiddgar: rydym yn defnyddio ein llais, yn gweithredu i wneud gwahaniaeth, ac yn arwain drwy osod esiampl
• Yn ofalgar: rydym yn gwrando er mwyn deall ac yn gofalu am ein gilydd a’r cymunedau rydym yn eu gwasanaethu, a’r amgylchedd yr ydym i gyd yn dibynnu arno
• Yn ddyfeisgar: rydym yn archwilio ffyrdd newydd o wneud pethau, yn arloesi i gyflymu newid, ac yn defnyddio ein hadnoddau yn effeithiol.

Rydym wedi ymrwymo i wella ein harferion busnes i frwydro yn erbyn caethwasiaeth fodern a masnachu pobl ac i sicrhau nad ydym yn rhan o unrhyw achosion o dorri hawliau dynol. Rydym wedi ymrwymo i beidio â goddef caethwasiaeth, masnachu pobl, ac arferion llafur plant.

Diffiniadau

At ddibenion y datganiad hwn, rydym wedi mabwysiadu’r diffiniadau canlynol:

• ‘Caethwasiaeth’ yw lle mae perchnogaeth yn cael ei harfer dros unigolyn. Mae rhywun mewn caethwasiaeth os yw’r canlynol yn wir amdano:
  • ei fod yn cael ei orfodi i weithio trwy fygythiad meddyliol neu gorfforol
  • ei fod yn eiddo i ‘gyflogwr’ neu’n cael ei reoli ganddo, fel arfer drwy gam-drin meddyliol neu gorfforol neu fygythiad o gam-drin
  • ei fod yn cael ei ddad-ddyneiddio, ei drin fel nwydd, neu ei brynu a’i werthu fel ‘eiddo’
  • ei fod yn cael ei gyfyngu’n gorfforol neu fod cyfyngiadau ar ei ryddid.
• Mae ‘caethwasanaeth’ yn ymwneud â’r rhwymedigaeth i ddarparu gwasanaethau a osodir gan orfodaeth.
• Mae ‘llafur dan orfod neu lafur gorfodol’ yn golygu gwaith neu wasanaeth a dynnir oddi wrth unrhyw unigolyn o dan fygythiad cosb ac nad yw’r unigolyn wedi cynnig ei hun yn wirfoddol ar ei gyfer.
• Mae ‘masnachu pobl’ yn ymwneud â threfnu neu hwyluso taith rhywun arall gyda’r bwriad o fanteisio arno.

Bydd y datganiad hwn yn cael ei gyhoeddi ar y gofrestr Tryloywder mewn Cadwyni Cyflenwi (TISC) (www.tiscreport.org).

Ynglŷn â Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC)

Cyfoeth Naturiol Cymru yw’r corff mwyaf a noddir gan Lywodraeth Cymru – mae’n cyflogi tua 2,700 o staff ledled Cymru ac mae ganddo gyllideb o tua £298 miliwn ar gyfer 2025/26.

Cawsom ein sefydlu yn unol â’r manylebau yng Ngorchymyn Corff Adnoddau Naturiol Cymru (Sefydlu) 2012 a Gorchymyn Corff Adnoddau Naturiol Cymru (Swyddogaethau) 2013. Rydym yn cael llythyr cylch gwaith sy’n nodi’r hyn y mae Llywodraeth Cymru am inni ei gyflawni yn ystod y flwyddyn honno a llythyr ariannu yn nodi’r gyllideb sydd ar gael inni.

Mae ein gwaith yn cael ei oruchwylio gan fwrdd sy’n cynnwys y cadeirydd ac 11 cyfarwyddwr anweithredol pellach a benodir gan Lywodraeth Cymru, ynghyd â’r prif weithredwr.

Mae tua 60% o’n cyllideb incwm yn deillio o gymorth grant gan Lywodraeth Cymru, ond rydym hefyd yn cynhyrchu incwm drwy godi tâl am rai o’n gwasanaethau a thrwy sawl gweithgaredd masnachol gan gynnwys gwerthu pren a thenantiaethau.

Ein cadwyni cyflenwi

Mae cadwyni cyflenwi CNC yn perthyn yn bennaf i’r categorïau canlynol:

• Peirianneg Sifil ac Ymgynghoriaeth
• Rheoli Fflyd
• Cyfleusterau ac Asedau
• Digidol, Data a Thechnoleg
• Gwasanaethau Corfforaethol a Phobl
• Rheoli Tir
• Hydrometreg a Thelemetreg
• Gweithrediadau Coedwigaeth
• Gwasanaethau Labordy

Mae gan CNC lawer o’i gontractau a’i fframweithiau ei hun ar gyfer categorïau penodol o wariant a defnyddir y rhain gan ein staff i gyflawni ein hamcanion a’n dyletswyddau statudol.

Mae adran Cyflawni Masnachol Llywodraeth Cymru yn gweithio ar y cyd â’r sector cyhoeddus ehangach, gan gynnwys awdurdodau lleol a GIG Cymru, i ddatblygu a chyflawni cytundebau fframwaith cenedlaethol cydweithredol. Mae CNC yn defnyddio nifer o’r cytundebau hyn ac rydym hefyd yn defnyddio fframweithiau Gwasanaeth Masnachol y Goron (CCS), Yorkshire Purchasing Organisation (YPO) ac Eastern Shires Purchasing Organisation (ESPO) lle bo’n briodol. Yr arweinydd caffael neu’r arweinydd categori sy’n penderfynu a ddylid prynu o gontract neu gytundeb fframwaith CNC addas, ar ôl ymgynghori â rhanddeiliaid allweddol (yn fewnol ac yn allanol).

Rydym yn aelod achrededig o’r Living Wage Foundation ac felly’n anrhydeddu ymrwymiadau cyflog byw gwirioneddol i’n gweithwyr (gan gynnwys gweithwyr asiantaeth), boed yn amser llawn neu ran amser.

Ein polisïau a’n harferion gwaith

Rydym wedi ymrwymo i sicrhau nad oes unrhyw gaethwasiaeth fodern na masnachu pobl yn ein cadwyn gyflenwi nac yn unrhyw ran o’n busnes. Rydym yn parhau i ddatblygu ein polisïau a’n gweithdrefnau i adlewyrchu ein hymrwymiad i weithredu’n gynaliadwy, yn foesegol ac yn onest yn ein holl berthnasoedd busnes.

Mae CNC yn lliniaru’r risg y bydd caethwasiaeth fodern yn digwydd yn ei weithlu drwy sicrhau bod staff a gyflogir yn uniongyrchol yn cael eu recriwtio drwy bolisïau recriwtio adnoddau dynol cadarn. Mae polisi Codi Pryder Difrifol er Budd y Cyhoedd (Chwythu’r Chwiban) ar waith i aelodau o staff godi unrhyw bryderon am ddrwgweithredu yn ogystal â chanllawiau i staff sy’n profi cam-drin domestig. Mae gennym ni hefyd bolisi Bwlio ac Aflonyddu yn ogystal â gweithdrefn Datrys Anghydfod y gall staff eu defnyddio i godi cwynion. Mae staff a gyflogir dros dro (fel gweithwyr asiantaeth / arbenigwyr) yn cael eu recriwtio, lle bo modd, drwy gyflenwyr cymeradwy CNC.

Cynnydd yn erbyn ein hymrwymiadau

Mae ein timau gweithredol yn parhau i fod yn wyliadwrus mewn perthynas â’r mater hwn. Trwy eu gwaith partneriaeth a’u hymgysylltiad rhagweithiol ag asiantaethau arbenigol allanol, rydym wedi datblygu gwell dealltwriaeth o feysydd posibl ein gweithrediad lle mae achosion o gaethwasiaeth fodern yn fwy tebygol

Er mwyn cryfhau ein diwydrwydd dyladwy yn erbyn caethwasiaeth fodern a masnachu pobl, rydym wedi ymgorffori cwestiwn penodol yn y templed strategaeth rheoli yn ôl categori. Bydd y gwelliant hanfodol hwn yn galluogi asesiad risg ar lefel strategol, gan ategu’r diweddariadau rydym hefyd wedi’u gwneud i dempled y Cynllun Caffael.

Cynhaliwyd ymarfer meincnodi gyda chyrff sector cyhoeddus eraill i ddeall eu dulliau o ymdrin â chaethwasiaeth fodern a masnachu pobl. Cadarnhaodd yr ymgysylltiad hwn fod ein prosesau presennol yn cyd-fynd â’r arferion a fabwysiadwyd gan sefydliadau eraill yn y sector cyhoeddus ledled y DU.

Mae ein gallu i ganolbwyntio ar ein mentrau Caethwasiaeth Fodern a Masnachu Pobl wedi gwella’n fawr yn sgil penodi Cynghorydd Strategaeth a Datblygu Caffael. Rhan o’r rôl yw rheoli a lliniaru’r risgiau hyn ar gyfer y sefydliad.

Rydym wedi parhau i wneud taliadau prydlon i’n cyflenwyr i leihau’r risg y bydd arferion anfoesegol yn treiddio drwy ein cadwyn gyflenwi.

Ein hymrwymiadau ar gyfer y dyfodol

Dyma chweched Datganiad Caethwasiaeth Fodern CNC. Adeiladir ar ein gwaith yn y maes hwn a’i ddatblygu bob blwyddyn, ac rydym yn parhau i adolygu ein cynnydd a diweddaru’r datganiad yn flynyddol ar ddiwedd pob blwyddyn ariannol.

Er mwyn sbarduno gwelliant parhaus, byddwn yn cynnal adolygiad ffurfiol o’n mentrau atal Caethwasiaeth Fodern a Masnachu Pobl. Bydd hyn yn cynnwys asesu effeithiolrwydd ein camau gweithredu dros y pum mlynedd diwethaf a chynllunio ymrwymiadau yn strategol yn y dyfodol ar gyfer Caffael, y Gwasanaeth Cymorth Rheoli Contractau a meysydd eraill o’r busnes lle gall y risgiau hyn godi.

Byddwn yn datblygu ac yn diweddaru cynllun gweithredu sydd newydd ei greu yn rheolaidd, gan ganiatáu i CNC olrhain a monitro effeithiolrwydd ein mentrau. Bydd y dull strwythuredig hwn yn ein galluogi i ddangos cynnydd mesuradwy a hyrwyddo gwelliant parhaus wrth fynd i’r afael â chaethwasiaeth fodern a masnachu pobl.

Er mwyn gwella dealltwriaeth staff, byddwn yn adolygu ac yn diweddaru ein tudalen fewnrwyd Caethwasiaeth Fodern yn ffurfiol ac yna byddwn yn lansio mentrau i hyrwyddo a hybu ymwybyddiaeth o’r mater pwysig hwn ar draws y sefydliad.

Byddwn yn cynnal hyfforddiant e-ddysgu ar Gaethwasiaeth Fodern o fewn y swyddogaeth Caffael a Chontractau gyda’r bwriad o’i gyflwyno i staff drwy’r system rheoli dysgu yn y dyfodol.

Byddwn yn parhau i ddatblygu ein strategaeth Caffael a Chontractau, gan ymgorffori mesurau atal caethwasiaeth fodern a masnachu pobl gwell yn y strategaeth a chynllun gweithredu’r strategaeth Caffael a Chontractau cysylltiedig.

Bydd ein hymrwymiad parhaus i dalu cyflenwyr yn brydlon yn cael ei ddangos yn ffurfiol drwy gyflwyno hysbysiadau cydymffurfio â thaliadau a dulliau rheoli contractau cryfach. Mae’r mesurau hyn yn cyd-fynd â gofynion cydymffurfio Deddf Caffael 2023 a Deddf Partneriaeth Gymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus, gan hyrwyddo trafodion teg ac amserol.

Byddwn yn cynnal ein cydweithrediad â chyrff sector cyhoeddus eraill Cymru, ar draws ystod o grwpiau a chysylltiadau rhwydweithio caffael. Drwy hyn, ein nod yw rhannu ein dulliau ac integreiddio unrhyw arferion da eang yng Nghymru i gryfhau ein hymlyniad i Ddeddf Caethwasiaeth Fodern.

Byddwn yn sicrhau bod gennym yr wybodaeth ddiweddaraf am yr holl bolisïau, offer, canllawiau a hyfforddiant sydd ar gael ar gaethwasiaeth fodern a masnachu pobl gan Lywodraeth y DU a Gwasanaethau Masnachol y Goron.

Bydd y datganiad hwn yn cael ei adolygu yn flynyddol ac mae wedi’i gymeradwyo gan y bwrdd.

Ceri Davies, Prif Weithredwr Dros Do

Dyddiedig: 5 Rhagfyr 2025